Pesten en hoogbegaafdheid

Wat zijn de gevolgen van pesten voor hoogbegaafde kinderen?

Net zoals gehandicapte kinderen of kinderen met speciale noden, lopen hoogbegaafde kinderen een hoger risico om te worden gepest. Meer dan twee derde van de hoogbegaafde leerlingen zou tegen het eind van de lagere school het slachtoffer van pesterijen zijn geweest. Net als andere vormen van intimidatie heeft het pesten van hoogbegaafde leerlingen de neiging te escaleren in de latere jaren van de lagere school en wordt het nog erger in de middelbare school. Het pesten verdwijnt meestal na het secundair.

Doorgaans worden ze gepest vanwege hun uitzonderlijke prestaties op school. Andere leerlingen zijn dan jaloers op hun capaciteiten of ze voelen zich op een bepaalde manier door hen bedreigd. Soms zien andere leerlingen hen ook als het lievelingetje van de leerkracht of worden ze ‘betweter’ genoemd.

Niet alleen vallen ze op in de klas door hun mooie resultaten, maar ook omdat ze misschien uit de klas gaan voor de kangoeroeklas of de zorgjuf. Hoewel deze paar uurtjes het voor hen draaglijk kunnen maken op school, geeft dit het nadeel dat ze zo nog minder contact krijgen met hun klasgenoten. Deze afstand kan leiden tot vervreemding of wrok door andere leerlingen, wat uiteindelijk resulteert in pesten.

Sommige hoogbegaafde kinderen kunnen zich ook ietwat ongewoon gedragen. Ze zijn bijvoorbeeld anders omdat ze hooggevoelig zijn, omdat ze veel verbeelding hebben, omdat ze een groot rechtvaardigheidsgevoel hebben en opkomen voor de zwakkeren, omdat ze veel weten en het soms ook beter weten, omdat ze heel eigengereid zijn… Dit vestigt de aandacht op hen en kan ervoor zorgen dat ze slachtoffer worden. Daarnaast maken veel hoogbegaafde kinderen minder deel uit van een groot groep vrienden die hen eventueel zouden kunnen beschermen tegen pesten.

Hoe beïnvloedt het pesten hoogbegaafde kinderen?

Pesten heeft sowieso een negatieve invloed op àlle kinderen. Maar hoogbegaafde kinderen verschillen in een groot aantal karakteristieken van andere leerlingen waardoor hun reacties op pesten eveneens verschillen. Mogelijke reacties zijn dat ze:

Hun intelligentie als een zwakte beschouwen.
Omdat hoogbegaafde kinderen vaak gepest worden vanwege hun academische kwaliteiten, is het mogelijk dat ze op den duur een negatief beeld van hun intelligentie gaan ontwikkelen. Dit kan ervoor zorgen dat ze aan hun capaciteiten beginnen te twijfelen of ten onrechte geloven dat er iets mis is met hen. Het wordt zo erg dat ze zelfs beschaamd kunnen worden voor hun capaciteiten.
Hun hoogbegaafdheid maskeren.
Hoogbegaafde leerlingen weten dat hun academische vaardigheden ze onderscheidt van andere leerlingen. Dus in een poging om aansluiting te vinden bij hun leeftijdsgenoten, zouden ze soms hun capaciteiten verbergen en doen alsof ze net als iedereen zijn. Ze kunnen zelfs zo ver gaan om expres verkeerde antwoorden in de klas te geven.
De situatie zelf proberen op te lossen.
Hoogbegaafde kinderen zijn vaak heel autonoom, onafhankelijk en zelfstandig waardoor ze vaak zélf de de verantwoordelijkheid voor de pesterijen gaan nemen. Hierdoor zullen zij eerder proberen om zelf de situatie te trachten herstellen of zelf te laten stoppen, eerder dan om hulp te vragen.
Perfectionistisch worden.
Het is een feit dat de meeste hoogbegaafde kinderen perfectionistisch zijn en de lat voor zichzelf hoog leggen. Pesten heeft de neiging dit fenomeen nog te versterken. Omdat ze – veelal wegens een vaste mindset – een intrinsieke wens hebben om “fouten” te vermijden en om “steeds beter” te doen, benaderen ze het pesten ook vaak op deze manier. Hierdoor gaan ze op zoek naar manieren om zichzelf te veranderen, zodat de pestkoppen zich niet langer op hen gaan richten. Maar dit gaat dikwijls ten koste van hun eigenheid waardoor ze niet meer weten wie ze zelf zijn.
Heftige reacties ervaren.
Omwille van hun hooggevoeligheid worden hoogbegaafde leerlingen heel sterk beïnvloed door verbale en subtielere pesterijen. Het gevolg is dat zelfs één kleinere gebeurtenis al traumatisch kan aanvoelen voor hen. Het gebeurt dat ze een intense woede voelen vanwege het pesten, maar dit niet altijd gaan uitspreken en het gaan opkroppen. Soms worden ze ook depressief van dit pesten.
Het lastig vinden om het pesten te begrijpen.
Door hun hoge rechtsvaardigheidsgevoel hebben hoogbegaafde leerlingen het vaak heel lastig om wreedheid en agressie te begrijpen. Ze begrijpen vaak moeilijk waarom het pesten gebeurt en gaan dan een diepe analyse van de situatie maken. Ze proberen erachter te komen wat de motivatie van de pester is of gaan analyseren hoe ze zelf anders zijn en zich gedragen. Vaak zoeken ze de oorzaak van het pesten bij zichzelf. Toch hopen ze om van de situatie te leren zodat ze de situatie kunnen veranderen of stoppen, maar dit is meestal niet mogelijk zonder hulp van buitenaf.
Zelfkritisch worden.
Hoogbegaafde kinderen zijn over het algemeen al zeer zelfkritisch. Als gevolg hiervan hebben ze zeer hoge verwachtingen van zichzelf en vinden ze het niet leuk om te falen of fouten te maken. Omdat pesten vaak door deze kinderen wordt geïnterpreteerd als een soort van falen kan dit ertoe leiden om nog meer zelfkritisch te worden.
De interesse in school verliezen.
Net als andere slachtoffers van pesten verliezen ook hoogbegaafde leerlingen hun interesse in school. Ze worden schoolmoe, maken hun taken niet af en gaan zelfs spijbelen. Maar de redenen zijn verschillend. Omdat ze net gepest worden omdat ze het goed doen op school, zien ze niet in waarom ze zouden moeten hard blijven werken voor school als het net dat is wat hen in de problemen brengt.

Meer zelfvertrouwen kweken, durven falen en je niets aantrekken van wat een ander over je denkt, is een goede basis om het pesten tegen te gaan. Een groeimindset aankweken maakt een kind sterker. Maar ook omgaan met ontwikkelingsgelijken en weten hoe anderen ermee omgaan, kan bijdragen aan het bevorderen van het zelfvertrouwen. Daarnaast moeten hoogbegaafde kinderen leren dat ze het pesten niet alleen hoeven aan te pakken. Erover praten met ouders of een leerkracht die ze goed vertrouwen is dan de eerste stap naar verandering.