Een groeimindset ontwikkelen bij leerkrachten

Durf je als leerkracht wel of faal je ook niet graag?

Het idee van mindset is jullie wellicht al bekend. Misschien heb je al in eerdere nieuwsbrieven hierover gelezen – ik heb het er vaak over, ik weet het – of je hebt het boek van Carol Dweck al aangekocht. Deze theorie is niet alleen belangrijk voor je leerlingen, maar kan ook toegepast worden op de mindset van leerkrachten zelf.

Volgens Dweck geloven leerlingen met een vaste mindset dat hun mogelijkheden, hun talenten en hun intelligentie vaste, aangeboren kenmerken zijn die niet kunnen worden veranderd. Deze leerlingen hebben geen leerdoelstelling, maar trachten vooral om niet dom te lijken. Leerlingen in een groeimindset daarentegen willen juist wél leren omdat zij geloven dat hun talenten en vaardigheden ontwikkeld kunnen worden door zich in te spannen, goed te luisteren naar de leerkrachten en vooral door te zetten. Ze beweren daarom niet dat iedereen gelijk is of dat iedereen een Einstein kan worden, maar geloven wel dat iedereen slimmer kan worden als ze ervoor gaan. Deze mindsets hebben een grote impact op ons denken over succes en falen. Fixies, zoals we mensen met een vaste mindset noemen, gaan falen uit de weg en durven daardoor geen uitdagingen aangaan terwijl Growies, met een groeimindset, juist willen leren van hun faalervaringen en daardoor zichzelf continu verbeteren.

Hier ligt al een eerste belangrijke implicatie voor ons onderwijs: de manier waarop leerkrachten feedback gaan geven. Wanneer je iemand prijst omwille van zijn slim-zijn, haar perfecte resultaten of de snelheid waarmee een leerling iets heeft afgewerkt, dan ontwikkel je bij je leerling een vaste mindset waardoor ze beperkt zullen worden in hun leerpotentieel. Maar als we leerlingen prijzen omwille van hun inzet, hun engagement, hun harde werk en als we ook nog eens feedback gaan geven op het proces, dan helpen we hen om een groeimindset te ontwikkelen.

Aan leerlingen moeten we echt wel de boodschap geven dat je trots mag zijn op het feit dat ze een uitdagende, moeilijke taak aandurven. Of dat ze doorgezet hebben en vele nieuwe (leer)strategieën hebben uitgeprobeerd. Eigenlijk zouden zowel ouders aan de eettafel en leerkrachten in de klas dagelijks die kinderen moeten vragen ‘wie er vandaag echt ongelooflijk geworsteld heeft met iets?’.

Leerlingen met een vaste mindset kweken gevoelens van machteloosheid of aangeleerde hulpeloosheid, wat kan leiden tot een negatief zelfbeeld. Dan hoor je ‘dat kan ik niet’ of ‘ik ben daar niet slim genoeg voor’. Maar aan de andere kant zal een groeimindset bij leerlingen ervoor zorgen dat ze het gevoel krijgen van empowerment, van zelfontplooiing, van mogelijkheden zien om zelf actie te gaan doen en je eigen leerproces in handen nemen. Leerlingen met een groeimindset zijn ook meer gemotiveerd om te leren en zich in te spannen.

Maar Dwecks theorie is zoals al gezegd niet alleen van toepassing op de leerlingen, maar op iedereen. Daarom zouden schoolleiders zich moeten afvragen welk effect een groeimindset bij het lerarenteam zou kunnen veroorzaken op het leren van de leerlingen zelf.

Wat kan de school zelf betekenen voor het ontwikkelen van een groeimindset bij zijn leerkrachten?

1. Vorming over mindset
   Ook leerkrachten kunnen een groeimindset ontwikkelen bij zichzelf. Leerkrachten moeten zichzelf ook gaan bekijken als ‘lerenden’ en ook zij kunnen, net als leerlingen, bijleren en zichzelf verbeteren. Het is dan wel noodzakelijk dat de schoolleiding hier achter staat en meteen het hele lerarenteam meeneemt hierin. Een degelijke vorming over dit onderwerp kan aangeboden worden in bv. een pedagogische studiedag of vormingsnamiddag. Uiteraard denkt Hoogbloeier dan met je mee en kan een module ‘mindset’ worden aangeboden aan jullie school.

2. Maak ook ruimte voor nieuwe ideeën
   De schoolleiding zou ook opportuniteiten moeten voorzien voor leerkrachten om nieuwe ideeën te mogen uitproberen én daarin ook te mogen falen. Dit kan beangstigend overkomen bij leerkrachten, maar het is wel essentieel om een groeimindset te kunnen ontwikkelen. Eén van de sleutelprincipes van zo’n mindset is de goesting om een nieuwe aanpak uit te proberen. Om deze ruimte te creëren, is het belangrijk om het leren zelf in gedachten te houden: zowel de school als de leraar zullen leren van dit proces. Ga dus vooral niet denken of het idee nu een succes dan wel een mislukking zal betekenen, want dit fnuikt meteen de wil om te groeien.

3. Maak daarnaast ook tijd om te reflecteren
   Ruimte maken voor nieuwe ideeën is belangrijk, maar het is slechts een deel van het proces om een groeimindset te ontwikkelen. Hieraan gelinkt en even belangrijk is de kans bieden aan leerkrachten om over deze nieuwe ideeën te kunnen reflecteren en na te gaan wat ze nu echt hebben geleerd uit het proces. Ook hier mag het dan niet enkel over het succes of falen van het idee gaan, maar wel over wat eruit geleerd kan worden voor de leraar zelf.

4. Blijf ook opbouwende feedback geven
   Het evalueren van je leerkrachten in dit proces kan moeilijk zijn en stresserend, maar door dit proces als deel van een groeimindset te bekijken en de leraar uit te nodigen in dit proces, kan opbouwende feedback naar die ene leerkracht toe meer betekenis krijgen en toepasbaar zijn op de dagelijkse praktijk in de klas.

Het ontwikkelen van een groeimindset bij je leerlingen geeft je geen onmiddellijk resultaat. Dit alleen al zal een serieuze inspanning vragen van de leerkrachten en de hele schoolomgeving. Maar ook je leerkrachtenteam in deze mindset krijgen zal een even lange termijn vergen. Op de lange duur zal je alleen maar significante voordelen zien aan dit proces dat onvermijdelijk een heuse hefboomwerking zal geven voor de hele school: directie, leerkrachten én leerlingen.

Dus ja, waarom ga je er niet voor met je hele school?

Hoogbloeier kan je helpen om een groeimindset te ontwikkelen bij je schoolteam. Boek ons voor één of twee pedagogische studiedagen rond het thema mindset.