Kennis van hoogbegaafdheid bij artsen

Wat kan een arts bijdragen in de zorg voor hoogbegaafden?

Hoogbegaafde kinderen worden niet plotseling hoogbegaafd op de eerste dag van de kleuterschool, noch zijn ze alleen hoogbegaafd tijdens de schooluren. De meeste ouders, zo niet alle, geven toe dat ze reeds lang voor de schoolgaande leeftijd van hun kind vermoedens hadden over zijn of haar capaciteiten. Sommige ouders hadden misschien zelf vragen over de hoogbegaafdheid van hun kind tijdens deze vroege jaren, maar wisten niet altijd aan wie ze te stellen. Het opvoeden van een hoogbegaafd kind kan soms een eenzame en veeleisende trip zijn voor ouders en opgroeien als een hoogbegaafd kind is vaak belast met uitdagingen. Zoeken naar een begrijpend oor kan moeilijk zijn. Zo gaan veel ouders op zoek gaan naar organisaties zoals Hoogbloeier, maar ook bij goede vrienden en familieleden die advies en ondersteuning kunnen bieden.

Een soms over het hoofd gezien persoon die in de ideale positie zit om ouders advies en ondersteuning te bieden is de arts van het kind. Dit kan een pediater zijn, de arts van Kind en Gezin, maar ook de huisarts. Veel gelukkige ouders voelen zich al comfortabel bij het advies van hun arts, terwijl dit bij anderen, om uiteenlopende redenen, niet zo is. Sommige ouders hebben het woord hoogbegaafd nog nooit uitgesproken bij de arts van hun kind, gezien hoogbegaafdheid niet als een medisch probleem wordt gezien of omdat ze het gevoel hebben dat het spreken over hoogbegaafdheid elitair is. Artsen kunnen hetzelfde voelen en het onderwerp helemaal vermijden. Sommige ouders herinneren zich soms ook ongemakkelijke gesprekken met hun arts wanneer hoogbegaafdheid ter sprake kwam, waarbij het gesprek snel werd afgebroken en dat doet ze aarzelen om het onderwerp ooit opnieuw te bespreken. Jammer genoeg zijn er ook artsen die, bij het horen over de hoogbegaafdheid van een kind, ook gewoon antwoorden met “Dat is geweldig. Je hebt geluk dat je zo’n gemakkelijk kind op te voeden hebt.”

Tegen de tijd dat het kind vijf jaar oud is, heeft een kind zijn (kinder)arts meestal al een dozijn keer gezien voor zijn medische gezondheid. Met een gemiddeld fysiek onderzoek dat zo’n twintig minuten duurt, komt dit neer op vier uur face-to-face contact in die eerste vijf jaar, en daarna ongeveer één bezoek per jaar. Elk bezoek is een kans – of eerder een gemiste kans – om de sociale, emotionele en ontwikkelingsproblemen aan te pakken.

Is het belangrijk dat (kinder)artsen hoogbegaafdheid begrijpen en kunnen doorverwijzen?

Artsen diagnosticeren en behandelen een grote verscheidenheid van acute en chronische aandoeningen. Deze artsen zijn hoogopgeleid om hun werk te doen. Lezingen en onderzoek over hoogbegaafdheid zijn geen onderdeel van het curriculum in de medische opleidingen, maar hoogbegaafdheid kan wel een belangrijke rol spelen in de gezondheid en het emotionele welzijn van een hoogbegaafd kind. Rapporten geven aan dat artsen meestal slechts de helft van de tijd onderzoek doen naar de ontwikkeling van een kind en deze evaluaties kijken in de eerste plaats naar kinderen die niet aan de minimumnormen voldoen wat hun ontwikkeling betreft. Veel ouders zijn er evenmin van op de hoogte dat er eigenlijk geen specifieke medische criteria zijn voor ‘hoogbegaafdheid’ zoals bv. de DSM. Doordat er geen specifieke criteria zijn, wordt er ook weinig over hoogbegaafdheid gecommuniceerd.

Wanneer aan de behoeften van een hoogbegaafd kind niet word voldaan, kan het resultaat zich uiten in een fysiek of emotioneel symptoom. Veel hoogbegaafde kinderen kunnen lichamelijke klachten ervaren als gevolg van een mismatch in de onderwijssituatie, of door een onvervulde emotionele en sociale behoefte. Buikpijn en hoofdpijn komen vaak voor als symbolen van schoolmoeheid. Eetstoornissen kunnen een gevolg zijn van een slecht gevoel van eigenwaarde. Depressie en suïcidale pogingen kunnen voortvloeien uit het gevoel anders te zijn, geïsoleerd zijn of zelfs gepest worden. Zintuiglijke intensiteiten en de asynchroniteit van hoogbegaafde kinderen kunnen zich uiten op extreme wijzen, wat het soms moeilijk maakt om juiste diagnoses te maken voor mensen zonder kennis van hoogbegaafdheid en dat resulteert in het onjuist diagnosticeren van het hoogbegaafde kind. In andere gevallen kan een medische aandoening of een leerstoornis iemands hoogbegaafdheid bijna volledig verbergen, zoals vaak te zien is bij twice-exceptionals of tweemaal uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen.

Wanneer het om zorgwekkende gezondheidsproblemen gaat in een (pediatrische) dokterspraktijk, en wanneer de dokter een sterke achtergrondkennis heeft van hoogbegaafdheid, zal hij beter gepositioneerd zijn om de symptomen te begrijpen en te kunnen onderscheiden van tekenen van hoogbegaafdheid, hetgeen resulteert in minder misdiagnoses en minder onjuiste medische behandelingen. Als een arts onzeker blijft van een mogelijke diagnose, zal een sterke achtergrondkennis van hoogbegaafdheid het de arts nog steeds makkelijker maken om de juiste doorverwijzing te doen zodat ouders en kind snel antwoorden vinden.

Kinderartsen zijn tot deze studiekeuze gekomen door hun enthousiasme van het werken met kinderen. Ze behoren tot de meest geliefde van alle artsen, en ze beschouwen de zorg voor de jongsten onder ons niet als vanzelfsprekend. Veel artsen zijn zelf ook hoogbegaafd en begrijpen de ontwikkeling van hun hoogbegaafde patiënten. Ze kunnen van groot belang zijn voor vele ouders die door de enorme verantwoordelijkheid bij het opvoeden van deze intense en complexe kinderen helemaal angstig en uitgeput zijn.

Tegelijkertijd voelen veel ouders niet de behoefte om hoogbegaafdheid met de arts van hun kind te bespreken. Sommige ouders zijn zelf sterke ondersteunende pleitbezorgers voor hun hoogbegaafde kinderen en zijn soms zelf ook hoogbegaafd. Hun kinderen kunnen veel vrienden hebben die hoogbegaafd zijn en de ontwikkelingsfasen tijdens het opgroeien kunnen minder hobbelig en evenwichtiger zijn. De persoonlijke behoefte om hoogbegaafdheid te bespreken met hun (kinder)arts kan in deze situaties afnemen.

Maar kunnen ouders iets doen om hun eigen goede interventies nog beter te maken, of om hun minder goede tussenkomsten te verbeteren, of om andere gezinnen die het meer nodig hebben te helpen?

Als ouders van hoogbegaafde kinderen meer willen of meer nodig hebben van de arts van hun kind, hoeven ze het niet tot een status quo te laten blijven. Zij kunnen een actieve dialoog over hoogbegaafdheid aangaan, zich ervan bewust zijn dat de tijd van de arts beperkt is. Ouders kunnen langzaam een gesprek beginnen door zich precies te richten op wat nodig is bij elk afzonderlijk artsenbezoek en specifieke vragen vooraf bondig formuleren.

Andere suggesties voor ouders die het gevoel hebben reeds voldoende steun te ontvangen, alsook ouders die op zoek zijn naar meer steun, zijn onder meer:

Doe je huiswerk van tevoren wanneer je vragen hebt over onderwerpen zoals intelligentietesten, diagnosticeren van een leerstoornis, bespreken van een mogelijke depressie of een andere specifieke situatie of vraag naar informatie.
Vraag je arts of hij of zij bereid is om een aantal van onze folders te plaatsen in de wachtkamer voor andere ouders van hoogbegaafde kinderen. (Mail ons als je een aantal van die folders wilt ontvangen!)
Indien nodig, vermeld je arts dat Hoogbloeier ook opleidingen biedt over hoogbegaafdheid en dat er verenigingen bestaan voor hoogbegaafde kinderen zoals Bekina (die trouwens ook folders en affiches hebben).
Als u een heel goed ondersteunende arts heeft, overweeg dan te vragen of hij of zij bereid is om over hoogbegaafdheid te praten in hun artsenvereniging. Opnieuw kan je voorstellen dat er eventueel een voordracht of zelfs een opleiding speciaal voor de artsen zelf wordt georganiseerd vanuit Hoogbloeier.
Als je zelf ondertussen voldoende ervaring hebt met hoogbegaafdheid, kan je als ouder ook andere ouders hulp bieden door je ervaringen te delen in verenigingen zoals Bekina of bij activiteiten van Hoogbloeier waarbij je andere ouders ontmoet.
Opnieuw … langzaam beginnen. Erg traag. Denk aan niet alleen aan de behoeften van je eigen kind, maar ook aan de behoeften van andere gezinnen. Sommige ouders zijn zich misschien niet eens bewust van organisaties zoals Hoogbloeier en Bekina en kunnen zeer dankbaar zijn voor ook al is het maar een beetje informatie en ondersteuning.

Het onderhouden van een goede relatie met uw (kinder)arts op een manier die aan de unieke behoeften van jezelf en je hoogbegaafde kind voldoen, kan inspiratie geven aan alle betrokkenen. Geen enkele andere professional heeft de mogelijkheid om voor een langere tijdsperiode te participeren in de ontwikkeling van een kind. Hoewel veel (pediatrische) artsen al een vitale rol spelen in de ondersteuning van het hoogbegaafde kind, is er veel meer dat kan worden gedaan zodat alle gezinnen van soortgelijke steun kunnen genieten. Wanneer een professional zoals een arts, het kind echt waardeert, begrijpt en beschikbaar is om advies te geven wanneer de weg naar volwassenheid uitdagend wordt, kan hij echt levens veranderen voor een hoogbegaafd kind. Door een actieve rol te spelen in het onderhouden van deze relatie, heeft elke ouder het potentieel om een belangrijke rol te vervullen bij het verbeteren van het leven van niet alleen hun kinderen, maar van alle gezinnen met hoogbegaafde kinderen.