Over uitdagen van sterke leerlingen kan ik een Bloompje opzetten

Tja, daar zit je dan als (vak)leerkracht in je klas. Dan heb je al eens een opleiding gevolgd rond hoogbegaafdheid en oef… je herkent ze eindelijk in je klas. Ondertussen heb je ook door dat er in elke klas wel een leerling zit die meer aankan dan de gewone leerstof. Maar hoe moet je dat nu aanpakken? Je weet dat Fien uit het 2de jaar zeer sterk is in talen, maar het is zo verdomd moeilijk om haar uit te dagen. Je kijkt in catalogi van uitgeverijen, maar heel wat materiaal is zo duur. Dan zoek je maar het hele internet af naar downloadbare verrijkingsopdrachten voor het voortgezet/secundair onderwijs, maar er is amper iets te vinden voor taal. Ook Matthis uit het 5de jaar is niet meer te motiveren voor wiskunde, nochtans zijn lievelingsvak, omdat hij al zo ver voor zit op de andere leerlingen. Hij heeft al heel wat oefeningen van de voorbije wiskundeolympiades opgelost, maar nu heeft hij het wel gehad ermee. Net in deze lessen verveelt hij zich steendood en vindt de oefeningen uit het handboek veel te makkelijk en saai. Hij let niet meer op in de klas, hangt in zijn bank en dient zijn taken niet meer in. Je zit met de handen in het haar, want je wil niet dat Fien, die nu nog gemotiveerd is en nog een goede werkhouding heeft, dezelfde weg opgaat als Matthis. Als er nu maar iets bestond dat de gewone lessen uitdagend kon maken?

Ook de educatieve uitgeverijen hebben nu door dat er in elke klas zowel sterke als minder sterke leerlingen zitten. Veel methodes hebben ondertussen al iets meer verdiepende opdrachten opgenomen in hun werkboeken. En dat lukt best voor leerlingen die sterk zijn. Maar wat doe je met die ene leerling die echt wel anders denkt en (veel) sneller leert dan de andere leerlingen uit de klas? Ook deze oefeningen heeft hij in een oogwenk af. Voor deze leerling is de verdiepingsleerstof niet echt een oplossing, vaak omdat het gewoon meer van hetzelfde is, weliswaar met andere voorbeelden. Het is meestal net iets moeilijker, maar daarom niet complexer. Het kost de leerling wel wat meer inspanning, maar het vereist gewoon dezelfde manier van denken. Moeilijker betekent immers dat een leerling méér inspanning moet leveren binnen hetzelfde niveau van complexiteit om een opdracht te kunnen oplossen. Complexer daarentegen betekent dat je hogere orde-denkvaardigheden moet inzetten om de taak tot een goed einde te brengen.

Een voorbeeld zal dit verduidelijken: wanneer je leerlingen een boek bespreken moeten ze de hoofdpersonages van het verhaal beschrijven. Moeilijker betekent dat ze naast die protagonisten ook de belangrijkste locaties moeten beschrijven. Er komt dus iets extra’s bij, maar het blijft dezelfde manier van verwerken. Het verhaal herschrijven vanuit het standpunt van een ander personage, dát zou pas een complexere opdracht zijn! Het uitdagen van leerlingen zit hem juist in het bieden van opdrachten die meer complexiteit vragen, waarbij ze hogere orde-denkvragen moeten stellen om het probleem op te lossen. Op die manier leren ze creatief denken en andere oplossingsstrategieën gebruiken. Het komt er dus op neer dat we deze leerlingen willen stimuleren om verder door te denken, om kritisch na te denken, discussies te ontlokken en om zelfstandig op zoek te gaan naar informatie. Kortom, we willen ze prikkelen om te denken!

Eén manier om complexere opdrachten te ontwerpen, waarbij je binnen de leerstof blijft van de hele klas, is gebruikmaken van de taxonomie van Bloom. Benjamin Bloom heeft in de jaren vijftig een taxonomie ontwikkeld waarin hij leerdoelen voor het onderwijs ordent. Deze leerdoelen ordent hij niet op inhoud, maar op manier van denken. Hij benoemt hierbij zes manieren van denken waarvan de onderste drie (kennis, begrip en toepassing) het eenvoudigst zijn. In het reguliere lesmateriaal dat in principe ontwikkeld is voor alle leerlingen, komen vooral deze drie lagere orde-denkvaardigheden aan bod. Die zijn vooral gebaseerd zijn op ‘feiten’ en ‘kennis’. De bovenste drie denkvaardigheden (analyse, evaluatie en creatie) zijn complexer van aard, maar komen nauwelijks aan bod in de reguliere methode. Deze drie hogere orde-denkvaardigheden sluiten goed aan bij de manier van denken van hoogbegaafde leerlingen en Blooms taxonomie kan dan ook een hulp zijn om deze leerlingen te blijven prikkelen. Door in je lessen regelmatig vragen en taken op te nemen die een beroep doen op de hogere orde-denkvaardigheden kan je tegemoet komen aan de noden van de hoogbegaafde leerlingen. Bij het voorbereiden van een les kan je de taxonomie van Bloom als uitgangspunt gebruiken. Deze structuur biedt jou de mogelijkheid om een onderwerp op zo’n manier te benaderen dat alle denkniveaus worden aangesproken. Hiervoor zal je vragen opnemen in de les en opdrachten uitdenken die een beroep doen op zowel de lagere orde-denkvaardigheden als de hogere orde-denkvaardigheden. Het helpt je ook om de doelen te formuleren die je met de les wil bereiken.

Laten we eens het voorbeeldje van de boekbespreking verder uitwerken (Sousa, 2009):

Wil je Bloom uitproberen in je klas en jongeren zoals Fien en Matthis uitdagen met de gewone leerstof, schrijf je dan eerst en vooral in op onze nieuwsbrief (zie hiernaast). Dan krijg je als cadeautje een e-book waarbij de taxonomie van Bloom verder wordt uitgelegd en met een aantal voorbeelden verduidelijkt. Wie al is ingeschreven en de principes al doorheeft, kunnen we uiteraard nog verder helpen met ons pakket ‘Bloom als verrijkingsmethode’ waarmee jij of je leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen.

Maar misschien vind je het fijner om hierover een workshop te volgen? Hoogbloeier kan op een pedagogische studiedag of personeelsvergadering langskomen om het lerarenteam helemaal onder te dompelen in Bloom. Vraag gerust meer info via mail of bel ons, dan kunnen we samen bekijken wat jullie school juist nodig heeft en zo een voor jullie gepaste module aanbieden. Bloom is sowieso een doe-workshop waar je meteen iets aan hebt en meteen mee aan de slag kunt in je klas! We kregen hier al mooie complimentjes voor op ons evaluatieformulier (en met de kritiek gaan we groeimindsetsgewijs aan de slag om onze nascholingen steeds weer beter te maken ;-).

PS. Deze workshop is er voor alle leeftijden (kleuteronderwijs, lager onderwijs, secundair onderwijs), voor alle niveaus (beroepsonderwijs tot algemeen vormend) en voor alle vakken (taal, wiskunde, wereldoriëntatie, natuurwetenschappen, informatica, enz.). Klinkt raar? Toch is het zo! Vraag gerust naar meer info.