Verrijking op school

Hoe is hoogbegaafd onderwijs bij jou op school georganiseerd?

Als ik aan ouders vraag hoe hun hoogbegaafde kinderen op school geholpen worden, krijg ik tal van verschillende antwoorden. Dat gaat van helemaal niks, naar een boek lezen als ze vlugger klaar zijn, naar extra blaadjes als ze klaar zijn met het gewone werk, naar uitbreidingsoefeningen uit Somplex of dergelijke meer bovenop het reguliere werk, naar echt compacten en een degelijke verrijking. En allemaal noemen de scholen dit ‘differentiëren’. En bij de meeste scholen hangt dit nog eens af van de leerkracht zelf. Bij de ene leerkracht wordt er wel geschrapt in de leerstof, bij de volgende leerkracht dan weer niet. Bij de ene leerkracht mógen ze erin werken, bij de vorige leerkracht was de verrijking verplichte leerstof. Ook de begeleiding van deze kinderen varieert nogal per leerkracht: van helemaal geen begeleiding (‘Ze zijn toch hoogbegaafd, meneer!’), naar vragen mogen stellen, naar samen de voorbereiding van een project bekijken. En om het plaatje helemaal af te maken, zijn er nog eens grote verschillen in de manier waarop dit werk beoordeeld wordt: van helemaal geen evaluatie (‘Dat is toch niet zo belangrijk?’ of ‘Daar heb ik geen tijd voor.’), naar even het mapje bekijken en er wat woordjes als ‘goed gedaan’ of ‘flink’ op noteren, naar een degelijke feedback en samen met het kind bekijken wat er fout is gelopen en wat de volgende keer beter kan.

Waarom aangepaste uitdagende leerstof nodig is?

Omdat de gewone leerstof voor deze kinderen veel te eenvoudig is. Dat maakt dat zij nooit gaan leren om door te zetten als het moeilijk is (want het is nooit moeilijk), nooit gaan leren om hulp te vragen (want dat hoeft niet als het makkelijk is), nooit gaan leren om fouten te maken (want bij makkelijk werk maken ze nagenoeg geen fouten), en nooit gaan leren echt na te denken over de opdracht (want ze begrijpen de opdracht meteen als het makkelijk is). En zo kan ik nog wel een aantal vaardigheden opnoemen die andere kinderen gedurende hun hele schoolcarrière hebben ontwikkeld omdat voor hen de leerstof net moeilijk genoeg was – zone van naaste ontwikkeling, weet je nog? Hoogbegaafde kinderen hebben dus moeilijker en uitdagender leerstof nodig om deze vaardigheden net als andere kinderen te kunnen ontwikkelen. Anders krijgen ze later gegarandeerd problemen in het secundair onderwijs wanneer de leerstof wat ingewikkelder wordt. En daar kan jij nú als leerkracht het verschil maken.

Waarom compacten nodig is?

Omdat jij het ook niet fair zou vinden als je bovenop je gewone werk nog eens extra werk zou moeten doen en de anderen niet. Omdat hun rechtvaardigheidsgevoel serieus zal spelen als ze zien dat zij eerst alle oefeningen moeten maken die de hele klas maakt en daarbovenop nog eens moeilijker oefeningen krijgen in hun zelfstandig werkmapje. Maar bovenal omdat deze kinderen enerzijds hééél weinig instructie nodig hebben en dus het instructiemoment voor hoogbegaafde kinderen kan ingekort worden, anderzijds omdat ze hééél weinig herhalingsoefeningen nodig hebben om iets onder de knie te krijgen en je dus echt wel heel veel kan schrappen in de gewone leerstof. Wetenschappelijk onderzoek spreekt van schrappen van 50 tot 70% van de leerstof! Als je gaat schrappen in de leerstof, dan komt hierdoor meteen ook tijd vrij voor de moeilijker verrijkingsleerstof.

Waarom die verrijkingsleerstof verplicht moet zijn?

Omdat deze kinderen anders in een hangmat gaan liggen en de weg van de minste weerstand gaan nemen. Zolang het vrijbijvend is, hoef je het niet te doen. Je mag er vergif op nemen dat deze kinderen – en dan vooral die kinderen die in een vaste mindset zitten – de uitdaging uit de weg zullen gaan. Zij mijden de moeilijker oefeningen omdat dit voor hen de eerste keer is dat ze gaan falen en dit toont nu net dat ze dus toch niet zo slim zijn. Dat willen ze niet. Daarom is het van groot belang dat je de verrijkingsleerstof onder de ‘moetjes’ plaatst en niet onder de ‘magjes’. Ook deze kinderen moeten zich leren inspannen en leren volhouden en dat gebeurt door de verrijkingsleerstof verplicht aan te bieden. Maar dat betekent niet dat ze geen ‘magjes’ mogen doen die andere kinderen doen zoals een boek lezen, tekenen, een computerspelletje spelen,… maar wel pas nadat ze hun verplichte moeilijke oefeningen hebben gemaakt in de tijd die vrijkwam door het compacten.

Waarom je als leerkracht begeleiding moet geven?

Omdat ook andere kinderen begeleiding krijgen bij hun werk als het te moeilijk is. Ook deze hoogbegaafde kinderen kunnen niet alles vanzelf, ook zij weten het niet altijd hoe het moet. Ze zijn immers niet geboren met een vat vol kennis en vaardigheden, maar moeten het ook nog allemaal leren. Maar ze zullen het wél sneller leren dan andere kinderen, want dit is net waar hoogbegaafdheid om draait. Maak dus ook tijd vrij voor het beantwoorden van vragen en maak hier goede afspraken rond wanneer dit kan en hoe dit moet. Geef uitleg bij de opdrachten zodat het kind daarna zelfstandig verder kan.

 Waarom een goede evaluatie onontbeerlijk is?

Omdat ook jij graag wilt dat mensen waardering geven voor jouw werk. Als je geen evaluatie maakt van het verrijkingswerk, dan voelt zo’n kind meteen aan dat dit voor de leerkracht geen waarde heeft. Dan kan dit werk net zo goed de vuilemmer in. Waarom zou dit kind dan nog moeite doen hiervoor? Maar belangrijker nog is om ervan te leren en dit kan niet zonder degelijke feedback. Wat hebben ze fout gedaan en wat kunnen ze ervan leren voor de volgende keer? Maak dus tijd vrij voor een goede evaluatie en bespreking samen met het kind.

 Wanneer je bovenstaande regels in acht neemt, zal je een hoogbegaafd kind in de klas hebben dat zich uitgedaagd voelt, door jou begrepen voelt en bijgevolg beter in zijn vel voelt.